Bijnieren

Ligging van de bijnieren

De bijnieren liggen op de nieren bij de wervelkolom, net onder de laatste (twaalfde) rib tot ongeveer 2,5 centimeter daaronder. De bijnieren van een man zijn in het algemeen iets groter en zwaarder dan die van een vrouw.

De bijnieren liggen dichtbij de oarta (belangrijkse slagader van het lichaam) en de vena cava (de belangrijkste ader van het lichaam). Door deze strategische ligging kunnen hormonale boodschappen snel doorgegeven worden door het bloed. Zo is bijvoorbeeld de ACTH een hormoonboodschapper van de hypofyse die de bijnieren een signaal geeft hoeveel cortisol ze moeten afscheiden. Daarnaast liggen de bijnieren ook dichtbij de lever, de alvleesklier, nieren en belangrijke opslagplaatsen van vet. Dit zijn organen die snelle reactiesnelheid nodig hebben van de bijnieren die bepaalde situaties vereisen.

Samenstelling bijnieren

Een bijnier is samengesteld uit een medulla (binnenste gedeelte) en een cortex (buitenste gedeelte). De medulla en de cortex-zones produceren allemaal verschillende hormonen, die een belangrijke rol spelen in het functioneren van het lichaam. Deze worden hieronder uiteengezet.


Bijniermedulla
De bijniermedulla produceert de hormonen epinefrine (adrenaline) en norepinefrine (noradrenaline). Deze hormonen zijn vooral belangrijk in crisissituaties, waarbij het lichaam reageert op 'vecht of vlucht'-situaties.

Cortex

• De buitenste zone produceert het hormoon aldosteron. Dit is het belangrijkste hormoon dat de optimale verhoudingen van natrium, kalium en vochtbalans in het lichaam reguleert.
• De middelste zone (verreweg het grootste gedeelte van de cortex) produceert cortisol. Cortisol heeft o.a. als doel om het bloedsuikergehalte op een optimaal nivea te brengen (zelfs onder stressvolle situaties). Cortisol doet dit aan hand van het reguleren van het metabolisme van vetten, eiwitten en koolhydraten. Daarna speelt cortisol in een belangrijk onderdeel in het slaap/waak ritme en onderdrukken ze ontstekingen.
• De binnenste zone produceert progesteron, DHEA-s en DHEA. Belangrijke functies hiervan zijn weefselherstel, het in evenwicht houden van cortisol en het de productie van sekshormonen.

De HPA-As

De HPA-as is de voornaamste regelaar van de cortisolwaarden in het bloed. Dit gebeurd aan de hand van een complexe interactie tussen de hypothalamus, de hypofyse en de bijnieren. Ofschoon cortisol in de bijnieren uitgescheiden wordt, wordt het vooral door de hersenen gereguleerd. In het hormoonstelstel hieronder is zichtbaar hoe de hypothalamus, de hypofyse en de bijnieren zijn gelokaliseerd in het lichaam.

De Hypothalamus
De H in de HPA-as staat voor de hypothalamus enis het regulerend gedeelte van de hersenen. De hypothalamus bemiddelt tussen externe situaties (omgevingstemperatuur, seizoensveranderingen en zintuigelijke waarnemingen) en interne situaties (waargenomen stress, gedachten, beelden, lichaamstemperatuur, bloeddruk, glucosewaarden, biochemische balansen, vermoeidheid, honger en dorst) om je lichaam in balans te houden. Cortisol is de voornaamste stof die de hypothalamus gebruikt om het lichaam in balans te houden.

De hypofyse
De hypofyse is verbonden met de hypothalamus en produceert als reactie op opdrachten vanuit de hypothalamus het adrenocorticotroop hormoon (ACTH), welke vervolgens de de bijnieren een signaal geeft hoeveel cortisol ze moeten afscheiden.

Bijnieren
Wanneer de bijnieren uitgeput zijn kunnen er nog wel signalen worden doorgegeven van de hypothalamus naar de hypofyse en vervolgens naar de bijnieren, echter hebben de bijnieren niet meer het vermogen om hormonen aan te maken die benodigd zijn om goed met stressvolle situaties om te gaan. Andere gedeeltes van ons hormoonstelsel (zie afbeelding hierboven) proberen te compenseren voor deze verzwakte bijnieren, maar dat leidt alleen maar tot lagere hormoon- en neurotransmitter waardes ergens anders in ons lichaam. Dit heeft tot gevolg dat we ons constant energie- en futloos voelen (bijnieruitputting).